Çini Sanatında Öne Çıkan Seramik Modelleri Nelerdir?

Çini, kökenleri yüzyıllar öncesine dayanan ve zarafeti, estetik görünümü, teknik yönüyle büyük beğeni toplayan bir sanat dalıdır. Osmanlı ve Selçuklu dönemlerinde çini sanatının altın çağını yaşamaya başladığını söyleyebiliriz. O dönemlerde ünlü çini sanatçıları tarafından hayata geçirilen eserler arasında günümüze dek gelmeyi başarmış çok sayıda eser bulunuyor.

Çini sanatının sadece renk ve desenlerden ibaret olmadığını belirtmek gerekir. Seramik formları da çini sanatı için her zaman ilham verici olmuştur. Neredeyse her bir formun işlevselliği ve taşıdığı kültürel anlamıyla çini sanatını zenginleştirdiğini söyleyebiliriz. Bu noktada merak edilen unsur çini sanatında ön plana çıkan seramik modelleri oluyor. İşte dikkat çeken modeller…

• Duvar Panoları ve Levhalar

En çok bilinen çini modelleri duvar panolarıdır. Camilerden türbelere, saraylardan önemli mimari yapılara kadar pek çok alanda ve özellikle de iç mekan süslemelerinde duvar panoları sıklıkla karşımıza çıkar. Çoğunlukla kare ya da dikdörtgen çini karolar şeklinde hazırlanan duvar panoları ve levhalar büyük bir kompozisyon oluşturacak şekilde dizayn edilir. Motifler buna göre belirlenir ve hazırlanır. Levhalar birleştirildiğinde ortaya büyük bir motif kompozisyonu çıkar. Hat sanatının örneklerinden geometrik desenlere ya da bitki desenlerine kadar pek çok farklı desenin duvar panolarında kullanıldığını söyleyebiliriz. Bunun örneklerini görmek isterseniz İznik Yeşil Camii çinileri, Topkapı Sarayı Harem Dairesi panoları, Konya Mevlana Türbesi çinilerini inceleyebilirsiniz.

• Tabak ve Duvar Tabağı Modelleri

Bir diğer model de tabaklar ve duvar tabaklarıdır. Çini tabakların yüzyıllardır her zaman ilgi gördüğünü söyleyebiliriz. Dekoratif amaçla kullanılan ve estetik yönüyle ön plana çıkan çini tabak modelleri koleksiyon değeri de olan ürünlerdir. Hem duvara asmak hem de vitrinlerde sergilemek amacıyla duvar tabağı çeşitleri ve tabak modelleri yoğun bir şekilde üretilmiş sanat eserleridir. Çoğunlukla merkezden dışa doğru simetrik şekilde ilerleyen desenler kullanılır. Aynı zamanda sır altı teknikle canlı renklerle boyanması da sık tercih edilen bir yöntemdir. Lale, sümbül ve karanfil desenleriyle çini tabaklarda sıklıkla karşılaşırsınız.

• Vazo ve Şişe Modelleri

Osmanlı döneminde hem saray eşyası hem de cami süslemelerinde vazo ve şişe modellerinin çok yoğun bir şekilde kullanıldığını söyleyebiliriz. Dekoratif amaçlı olarak büyük bir kıymet gören bu ürünler gövde yapıları geniş ve ağız kısımları daha dar olacak şekilde dizayn ediliyordu. Yüksek bir forma sahip olan vazo ve şişe modelleri hediyelik olarak da dönemin en çok tercih edilen sanat eserleri arasında yer alıyordu. Pek çok şişe modelinin üstü tamamen kapatılır ve böylelikle süsleme amacıyla üretildiği belli edilirdi. Bu çini ürünlerde çiçek motiflerinin daha sık tercih edildiğini söyleyebiliriz ancak bazı eserlerde sosyal yaşama dair sahnelerin canlandırıldığı süslemeler de bulunurdu.

• Kuburi ve Sürmeci Kaplar

Çini sanatında nadir tercih edilse de bu sanatın geçmişine damga vurmayı başaran kuburi kaplar, eski dönemlerde ilaçları ya da parfümleri saklamak için kullanılıyordu. Sürmeci kaplar ise göz kalemi yani sürme taşımak ve saklamak için kullanılan kaplardı. Her ikisi de küçük ebatlarda üretilir ve son derece zarif, detaylı motiflerle süslenirdi. Bu tasarımlarda özellikle fırça işçiliğinin son derece detaylı olduğunu söyleyebiliriz. Kuburi ve sürmeci kaplar koleksiyon değeri olan çini eserlerdir.

• Mihrab ve Çini Sütun Başlıkları

Selçuklu ve Osmanlı döneminin dini mimarisinde öne çıkan büyük boyutlu seramik formlar arasında mihrab çinilerinin dikkat çektiğini belirtebiliriz. Mihrablar ise namaz kılmak isteyenler için yönü gösterirdir. Turkuaz ve kobalt mavinin yoğun kullanıldığı renkler olduğunu ekleyelim. Cami, mescit ve türbe mimarisinde bu modellere sıklıkla rastlayabilirsiniz.